Từ xa xưa, ông cha ta đã biết quan sát các sự vật, hiện tượng xung quanh, đúc kết thành kinh nghiệm để dự báo thời tiết, đề phòng thiệt hại. Ngày nay, dưới sự phát triển của khoa học hiện đại, ngành khí tượng thủy văn ra đời, đánh dấu bước phát triển của nhân loại, giúp con người theo dõi dòng chảy của nước, theo dõi hướng gió, dự báo thời tiết một cách chi tiết và chính xác hơn. Khí tượng thủy văn hiểu nôm na là sự kết hợp giữa khí tượng và thủy văn nhằm nghiên cứu về các trạng thái thời tiết, khí hậu,… Từ đó có thể đưa ra dự đoán về các thảm họa tự nhiên như lũ lụt, hạn hán, lốc xoáy,… Cụ thể, khí tượng nghiên cứu về bầu khí quyển còn thủy văn chủ yếu nghiên cứu sự chuyển động, phân bố và chất lượng của nước trên Trái đất. Theo bước tiến của xã hội, ngành khí tượng thủy văn đã và đang được chú trọng phát triển, cụ thể như ở nước ta, hằng năm phải hứng chịu nhiều thiên tai do bão lũ gây ra, chỉ tính riêng năm 2020 đã có đến 14 cơn bão và hai áp thấp nhiệt đới xung quanh vùng biển Đông, 9 trong tổng số 14 cơn bão và một trong tổng số 2 áp thấp nhiệt đới có ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam. Việc dự báo chính xác thời gian và hướng đi của cơn bão giúp ta có những biện pháp đề phòng, ứng phó phù hợp, từ đó mà giảm thiểu thiệt hại về người và của trong nhân dân. Theo tổ chức Khí tượng thế giới (WMO - World Meteorological Organization), việc sử dụng thông tin khí tượng thủy văn có thể mang lại lợi ích gấp năm, mười lần, thậm chí là hai mươi lần so với chi phí đã bỏ ra. Bình quân mỗi năm ở Việt Nam, nhờ thực hiện công tác khí tượng thủy văn đã mang lại nguồn lợi kinh tế lên đến ba nghìn tỷ đồng. Có thể nói, lợi ích mà KTTV mang lại là vô cùng to lớn, có khi còn chẳng thể cân đo đong đếm được vì có liên quan trực tiếp đến tính mạng con người.

Việc dự báo thời tiết chỉ cho ta biết những khả năng có thể xảy ra nhất với độ chính xác cao, đôi khi còn hoàn toàn sai lệch với thực tế, nhất là thời điểm khí hậu trên Trái Đất đang chuyển biến ngày càng phức tạp hơn như hiện nay. Dù muốn hay không thiệt hại về tài sản, về con người là điều không thể tránh khỏi. Tháng 10/2020, miền Trung Việt Nam đã phải hứng chịu cơn bão số 6 kinh hoàng. Trận lũ ấy không chỉ cuốn trôi tài sản, của cải, vật nuôi mà còn lấy cả tính mạng của nhân dân. Trong cơn mưa bão, có người đàn ông ôm đầu gào khóc bất lực nhìn người vợ sắp sinh của mình bị dòng lũ vô tình kia cuốn đi. Kỳ tích đã không xuất hiện, vợ và con anh đã ra đi mãi mãi, đứa con mà anh hằng mong ngóng còn chưa kịp ra đời đã phải kết thúc sinh mạng nhỏ bé của mình vì thiên tai. Chưa hết đau thương, xót xa cho số phận của gia đình kia, cơn bão ấy lại cuốn đi sinh mạng của 13 chiến sĩ trên đường thực hiện nghĩa vũ đất nước, cứu trợ bà con đang mắc kẹt vì bão lũ.
 

Các anh đã nằm lại vì Tổ quốc, vì nhân dân để lại gia đình nhỏ với nỗi đau đớn tột cùng vì mất đi người thân. Các anh nằm đó, những chiếc mũ cối lấm lem bùn đất, tiếng gọi vang vọng của đội tìm kiếm nhưng đáp lại họ chỉ là tiếng mưa dai dẳng không dứt. Một lần nữa, kì tích vẫn chẳng thể nào xuất hiện. Cơn bão đã qua đi nhưng có lẽ, những mất mát, những đau thương mà nó mang lại vẫn hằn sâu trong tim của mỗi con người Việt Nam. Ta càng thấm thía, càng khâm phục thêm nghị lực của những đồng bào miền Trung ruột thịt. Sau tất cả, họ vẫn kiên cường trụ vững trên mảnh đất quê hương cằn cỗi, khắc nghiệt và đầy rẫy thiên tai. Con người khi đối với thiên nhiên cũng chỉ là những sinh vật nhỏ bé nhưng chúng ta có sức mạnh của sự đoàn kết cùng với đó là nghị lực kiên cường không bao giờ bị khuất phục. Con người sống cùng với thiên nhiên, đối mặt với thiên nhiên và đón nhận mọi cơn thịnh nộ từ thiên nhiên. Nhưng cũng chính con người đang tàn phá thiên nhiên, hủy hoại môi trường sống của các loài sinh vật, là nguyên nhân chính dẫn đến ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu toàn cầu và sự thất thường của của thiên nhiên. Săn bắt thú rừng, nạn chặt phá rừng, đốt rừng bừa bãi, rò rỉ dầu trên biển, thải trực tiếp chất thải chưa qua xử lí ra môi trường,... hậu quả khiến cho các loài động vật đang mất dần môi trường sống, một số loài đã hoàn toàn tuyệt chủng. Ô nhiễm môi trường đang ở mức báo động, nhất là ở các nước châu Á, châu Phi – nơi có trình độ dân trí thấp, rác có ở khắp mọi nơi. Những rác thải nhựa, túi ni lông,... có thể tồn tại đến hàng trăm năm vẫn chưa thể phân hủy. 

Dù cho con người có làm điều gì đi nữa, vẫn không thể ngăn cản được cơn giận dữ tột độ từ thiên nhiên. Động đất, sóng thần ngày một nhiều, tầng ozon bảo vệ con người khỏi tác hại của tia cực tím đang mỏng dần đi. Chúng ta phải luôn ghi nhớ rằng, nghiên cứu khí tượng thủy văn chỉ là một biện pháp để “phòng bệnh” còn liều thuốc để “chữa bệnh” lại nằm trong chính chúng ta, mỗi người đều cần phải có ý thức bảo vệ và gìn giữ môi trường sạch đẹp.

Tôi hy vọng rằng, những người đang đọc bài viết này có thể hiểu thêm về vai trò của khí tượng thủy văn trong đời sống cũng như có cái nhìn cụ thể hơn về một lĩnh vực thú vị và đang còn khá mới mẻ này. Tôi càng hy vọng chúng ta có thể cùng nhau chung tay bảo vệ môi trường, có thể hôm nay chỉ là một túi nilon, một lon nước đã qua sử dụng bạn bỏ vào đúng nơi quy định hoặc chỉ đơn giản là nhặt rác xung quanh nơi bạn sống. Chỉ cần vài bước là có thể bỏ rác vào sọt tại sao ta lại vứt nó ngay dưới chân? Một hành động thật xấu xí mà có lẽ nhiều người trong số chúng ta đã từng ít nhất một lần làm điều đó. Hãy cùng nhau chung tay vì một Trái Đất không có rác thải, hãy trả lại màu xanh vốn thuộc về nơi tươi đẹp này!

Nguyễn Trần Yên Bình